Monumenten

Zaanstad heeft bijna 600 rijks-, provinciale en gemeentelijke monumenten. Alle monumenten zijn terug te vinden op de monumentenkaart. Op deze kaart kunt u een adres zoeken of een pand of object aanklikken om te zien of het een monument is.

Alle monumenten zijn terug te vinden op de monumentenkaart. Op deze kaart kunt u een adres zoeken of een pand of object aanklikken om te zien of het een monument is.  Wilt u weten waarom een pand of object een bepaald soort monument is? Dan kunt u bellen naar 14 075.

Kaart beschermde gezichten

In Zaanstad zijn 3van rijkswege aangewezen tot beschermde dorpsgezichten:

Zaanstad heeft 1 gemeentelijk beperkt gezicht:

De bescherming van de waarden van beschermde gezichten is geregeld via het bestemmingsplan of beheersverordening (zie ruimtelijkeplannen.nl) en de Welstandnota.

Zaanstad heeft samen met partners in de stad een Kerkenvisie gemaakt. Hierin staat hoe we omgaan met de toenemende leegstand van kerken. Daarnaast blijven we in gesprek met partijen over de toekomst van kerkgebouwen.

De Zaanse Kerkenvisie

Vanuit het Rijk is aan gemeenten gevraagd om het lokale kerkenbestand in beeld te brengen. Leegstand van kerken is een toenemend probleem in Nederland en zo ook in Zaanstad. Daarom heeft Zaanstad een Kerkenvisie opgesteld met partners door de stad. Door vroegtijdig in gesprek te gaan met diverse partijen over de toekomst van kerkgebouwen, helpen we de leefbaarheid van de stad, dorp en wijk te bewaken. In overleg met partners heeft gemeente Zaanstad gekozen voor een kerkenvisie die een basis biedt voor een structureel overleg met belanghebbenden. Samen gaan we in gesprek over de toekomst van een kerkgebouw, welke mogelijkheden voor een andere functie er zijn en welke dilemma’s dat met zich meebrengt. Ook thema’s als verduurzaming van het kerkgebouw of het aantrekken van vrijwilligers  kunnen onderwerpen zijn van gesprek. Om dit soort onderwerpen te bespreken, is een platform opgericht. Bekijk hier de Zaanse Kerkenvisie. Er zijn nu 4 bijeenkomsten geweest. Hieronder vindt u de verslagen van deze bijeenkomsten:

Een monument verduurzamen is goed mogelijk. Belangrijk is dat de monumentale waarden niet worden geschaad. Dat betekent dat maatwerk nodig is per gebouw en per ingreep.

Mogelijkheden en advies

Op De Groene Menukaart leest u alles over de mogelijkheden om een monumentaal woonhuis te verduurzamen. Ook kunt u advies op maat krijgen en leest u alles over financiering.

Webinar Erfgoed en Duurzaamheid: terugkijken en terugkoppeling

Op woensdag 19 mei 2021 organiseerden we een webinar over Erfgoed en Duurzaamheid. Er waren veel vragen over wat er allemaal mogelijk is bij het verduurzamen van een monument.  Een monument verduurzamen vereist maatwerk. Een expert inschakelen is daarom altijd aan te raden. U kunt de webinar hier terugkijken. Zie ook: 

Subsidie herbestemming

U kunt jaarlijks van 1 oktober tot en met 30 november herbestemmingssubsidie aanvragen. Daarna is het aanvraagportaal alleen geopend voor het doorgeven van wijzigingen in de aanvraag. Deze subsidie bevordert een duurzaam gebruik van monumenten en van gebouwen met een cultuurhistorische waarde. De regeling voorkomt dat monumenten waarvoor een nieuwe functie lastig te vinden is, langere tijd leeg staan en daardoor snel achteruit gaan.

Bij de gemeente Zaanstad doet team Erfgoed cultuurhistorisch onderzoek. Hieronder vindt u uitleg over de onderzoeken. De onderzoeken die zijn afgerond, kunt u raadplegen.

Onderzoek ten behoeve van bestemmingsplannen en ontwikkelgebieden

In de gemeente neemt de druk op de ruimte toe. Er worden veel huizen gebouwd en ons gebied raakt voller. De Zaanstreek is herkenbaar, uniek en heeft een sterk eigen karakter. Het behouden en mogelijk versterken van de kwaliteit en haar identiteit is uitgangspunt bij herontwikkeling van gebieden. Team Erfgoed doet daarom onderzoek naar de cultuurhistorische waarden van gebieden ten behoeve van bestemmingsplannen en ontwikkelgebieden. Deze onderzoeken heten cultuurhistorische verkenningen. Deze verkenningen kunnen weer gebruikt worden als basis voor stedenbouwkundige producten, zoals kwaliteitskaders en beeldkwaliteitsplannen.

Onderzoek ten behoeve van bescherming panden als monument

Ten behoeve van het aanwijzen van monumenten is voor 2 onderwerpen categoriaal onderzoek gedaan, namelijk voor agrarisch erfgoed en fabrieksschoorstenen.

Historische dijken, linten en paden

In de gemeente zijn veel sociale woningbouwwijken uit de vroege twintigste eeuw. We bekijken of renovatie, verduurzaming of slopen nodig is. Veel van deze buurten zijn nog niet onderzocht op de aanwezigheid van waardevolle panden. Deze eerste arbeidersbuurten zijn zeer modern en speciaal tot stand gekomen om de arbeiders een goed woonklimaat te bieden. Deze buurten zijn sterk verweven met de lokale fabrikanten en dus Zaanse geschiedenis. Nog altijd vormen deze buurten een prettig woonklimaat, maar door de bouwkundige staat en de hedendaagse woonwensen staan deze buurten onder druk. Het is van belang deze wijken die zo kenmerkend zijn voor de Zaanstreek te behouden. Daarom inventariseren wij deze waarden, zowel cultuurhistorisch als stedenbouwkundig en architectonisch en zetten we in op het voortzetten van deze waarden. Daarom heeft het college, op 18 oktober 2018, het besluit genomen dat bij sloop-nieuwbouw door vastgoedontwikkelaars en corporaties cultuurhistorie moet worden meegewogen in het besluit wel of niet over te gaan tot sloop. De ‘Cultuurhistorische inventarisatie en waardering Sociale woningbouwwijken 1900-1945 Zaanstad’ vormt de basis voor het bepalen of een vroeg 20ste eeuwse wijk cultuurhistorische waarde bezit. Bij ontwikkelingen in vroeg 20ste eeuwse sociale woningbouwwijken wordt nader cultuurhistorisch onderzoek gedaan. Deze rapporten vind u hier terug.

Team Erfgoed heeft bewoners van de Rosmolenwijk, van de dorpskernen in Zaanstad Noord en van Oud Koog gevraagd naar hun waardering van de eigen woonomgeving. De films die aan elke vragenlijst voorafgingen vertellen over de geschiedenis van de wijk en wat kenmerkend is voor de buurten, de straten en de architectuur. In 2021 heeft Team Erfgoed een enquête gehouden onder bewoners van de Rosmolenwijk, in 2022 en 2023 deed zij dat ook onder de inwoners van Zaanstad Noord en Oud Koog. Zij vroeg hen naar hun waardering van de wijk, van de buurt waarin zij wonen, wat zij van belang vinden aan de inrichting van de straat en naar welke architectuur hun voorkeur uitgaat. Aan elke vragenblokje ging een introductiefilm vooraf. Die films kunt u hier bekijken. U vindt onderaan de pagina ook de verslagen van de uitkomsten van de enquêtes.

Rosmolenwijk

Rosmolenwijk – De wijk  Rosmolenwijk – De buurt Rosmolenwijk – De straat 

Noord

Noord – De wijken  Noord – De buurt  Noord – De straat  Noord – De architectuur 

Oud Koog

Oud Koog – De wijken  Oud Koog – De buurt  Oud Koog – De straat  Oud Koog – De architectuur

Uitkomst van de enquêtes

Zie ook