Bescherming gebouwd erfgoed

Er is een monumentenkaart, hierop kunt u de monumenten en beschermde gezichten in de Gemeente Zaanstad vinden.

Nee, openstelling op de open monumentendag gebeurt op basis van vrijwilligheid.

De procedure start in de meeste gevallen met het informeren van de eigenaar van het voornemen van de gemeente om het pand aan te wijzen als gemeentelijk monument. Dit gebeurd door het versturen van een brief “kennisgeving voornemen aanwijzen gemeentelijke monument”. Belanghebbenden kunnen hierna hun zienswijzen uitten. Deze zienswijzen zullen worden meegewogen tijdens het uiteindelijke besloot van het college om een pand wel of niet aan te wijzen als gemeentelijke monument. Vervolgens wordt een pand of object wordt voor een eventuele aanwijzing tot monument onderzocht op architectonische waarden, cultuurhistorische waarden, stedenbouwkundige waarden, zeldzaamheidswaarde en de huidige fysieke staat. Dit wordt uitgebreid beschreven in de ‘redengevende omschrijving’.

Deze Redengevende Omschrijving (RO) wordt voor advies voorgelegd aan de Adviescommissie Welstand en Monumenten Zaanstad (AWMZ). Dit advies wordt meegegeven aan het college. Het college neemt hierna een besluit over het aanwijzen van het monument en weegt hierbij het belang van belanghebbenden en het algemene maatschappelijke belang van het behoud van erfgoed. Belanghebbenden kunnen in bezwaar gaan tegen dit besluit.

De Verordening Fysieke Leefomgeving Zaanstad regelt dat door de start van de officiële aanwijzingsprocedure, door het verzenden van een “kennisgeving voornemen aanwijzen gemeentelijk monument” aan de eigenaar, het object al beschermd is alsof het een gemeentelijk monument is. Dit wordt voorbescherming genoemd. Het doel hiervan is om te voorkomen dat het onderdeel gedurende de aanwijzingsprocedure onherstelbaar beschadigd of ondeskundig gerestaureerd wordt. Het tussentijds veranderen van een object kan in principe. De eigenaar moet dan wel een omgevingsvergunning aanvragen.

Een Redengevende Omschrijving is een omschrijving van de reden dat een object is aangewezen als monument. Alles wat in de omschrijving genoemd staat, valt onder de bescherming als gemeentelijk monument. Overigens wil dat niet zeggen dat niet-genoemde onderdelen niet beschermd zijn: de bescherming van het rijksmonument omvat de gehele onroerende zaak. De omschrijving is bedoeld als duiding en identificatie van het beschermde gemeentelijke monument.

Bij het voornemen tot aanwijzing staat dit kort in de brief vermeld. Bij het definitieve besluit tot aanwijzing wordt de redengevende omschrijving toegevoegd. Hierin staat uitgebreid beschreven waarom het pand een monument is.

Het pand is van kelder tot nok en van gevel tot gevel beschermd, zowel exterieur als interieur. Voor het interieur geldt dat alles wat nagelvast met het pand verbonden is onder de bescherming valt. Dat wil niet zeggen dat u helemaal niets meer mag wijzigen aan het pand. Bij een aanvraag voor een vergunning zal worden gekeken wat de monumentale onderdelen van een pand zijn. Soms is hier een nader bouwhistorisch rapport voor nodig.

Veel mensen denken dat alle monumentale waarden van een pand worden beschreven in de zogenoemde ‘redengevende omschrijving’. Dit is niet juist. Een redengevende beschrijving is een juridisch stuk dat formeel alleen de reden tot aanwijzing van een pand hoeft te bevatten. Vaak staat meer informatie in zo’n omschrijving, maar dit hoeft niet. 

Voor restauratie, sloop, verbouwing of op een andere manier wijzigen van een beschermd gemeentelijk monument is een omgevingsvergunning nodig. Die is voor aan te vragen via het omgevingsloket. Voor de instandhouding van gemeentelijke monument bestaat een subsidiemogelijkheid. Voor meer informatie hierover kunt u kijken op het digitale loket van de gemeente Zaanstad bij subsidieregeling instandhouding erfgoed.

Ja, dat mag. Wijzigingen, veranderingen en of verbouwingen zijn nog steeds mogelijk wanneer een pand monument is, maar voor veel wijziging aan een monument is wel een omgevingsvergunning nodig. Voor meer informatie over dit onderwerp zie “verbouwen en/ of onderhoud monumenten”.

Een eigenaar mag zijn/haar pand (monument of niet) niet verwaarlozen en heeft een onderhoudsplicht. Het is natuurlijk ook in uw belang om uw pand goed te onderhouden. Het pand goed onderhouden is goedkoper dan een grootschalige restauratie na verwaarlozing van een pand.

Nee, de waardering is tot stand gekomen op basis van de bestaande situatie. U hoeft dus niets aan uw woning te veranderen.

Als eigenaar van een gemeentelijk monument kunt u aanspraak maken op subsidie voor het onderhouden van het pand. Voor meer informatie hierover kunt u kijken op het digitale loket van de gemeente Zaanstad bij subsidieregeling instandhouding erfgoed.

Nee, economisch onderzoek heeft uitgewezen dat de aanwijzing van een pand niet waardeverminderend werkt. Jurisprudentie wijst uit dat een bezwaar op deze grond bijna nooit aantoonbaar is gemaakt.

Dit idee ontstaat vaak omdat eigenaren denken dat je “niets meer mag” als een pand een monument is en omdat het pand minder waard zou worden. Hierboven is uitgelegd dat beide beweringen niet kloppen. Uit gegevens van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en uit een recent rapport van een makelaarskantoor in Arnhem, blijkt dat de waarde van een monument eerder stijgt dan daalt. Makelaars adverteren er juist mee. Wellicht is onderhoud en restauratie iets duurder dan pand, vanwege de eisen die gesteld worden vanuit de Restauratierichtlijnen van Zaanstad. Daarom is een subsidiemogelijkheid voor instandhouding van gemeentelijke monumenten. Dit compenseert eventuele meerkosten.

U kunt uw reactie geven op het voornemen tot aanwijzing van het pand als gemeentelijk monument. Wij zullen dan bekijken of aan uw reactie tegemoet gekomen kan worden. Onze ervaring is dat in veel gevallen oplossingen mogelijk zijn om behoud van het pand en de monumentale waarden te verenigingen met de wensen van de eigenaar. Daarom treden wij graag in gesprek met u als eigenaar om te komen tot oplossingen en een gezamenlijk gedragen plan.

Mochten we niet tot een gezamenlijk gedragen plan komen en wij besluiten om uw pand toch aan te wijzen als gemeentelijk monument, dan kunt u tegen dat besluit een bezwaarschrift bij ons indienen. Het algemeen belang van erfgoed wordt hierin afgewogen tegen uw privé belang als eigenaar. Een onafhankelijke commissie voor bezwaar- en beroep bekijkt daarop het besluit en uw bezwaren daartegen en geeft advies aan ons. Bent u het met dat tweede besluit ook niet eens, dan kunt u beroep instellen bij de Sector Bestuursrecht van de Rechtbank Haarlem. Als u het tenslotte met de uitspraak van deze rechter niet eens bent, dan kunt u nog hoger beroep instellen bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Wij zijn blij dat u uw pand goed onderhoud. Echter biedt de monumentenstatus bescherming voor langere tijd, ook na het vertrek van de huidige eigenaar.

Nee, hier is geen sprake van vrijwilligheid. Er is wel een bezwaar- en beroepsmogelijkheid na de aanwijzing.

Alleen de instantie die het pand als monument heeft aangewezen kan het pand afvoeren van de monumentenlijst. U kunt als eigenaar wel een verzoek indienen bij de gemeente om het pand af te voeren van de monumentenlijst, maar dan moeten er wel erg zwaarwegende argumenten voor zijn.

Verzoeken tot aanwijzing van gemeentelijk monument kunnen gedaan worden door een zogenaamde ‘belanghebbende’. Het begrip ‘belanghebbende’ is omschreven in de Algemene wet bestuursrecht (Awb), artikel 1,2: ‘Onder belanghebbende wordt verstaan: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken’.

In de praktijk houdt dat in dat er drie partijen zijn die een verzoek tot aanwijzing gemeentelijke monument kunnen doen:

1.         De eigenaar van het pand.

2.         Een rechtspersoon (stichting of vereniging) met een doelstelling (een belang) op grond waarvan ze om bescherming van een pand kunnen vragen. Bijvoorbeeld een plaatselijke historische vereniging of organisaties als de Bond Heemschut, het Cuypersgenootschap etc. In dat geval wordt de eigenaar hierover geïnformeerd.

3.         Ambtshalve, als initiatief van de gemeente (college van B&W).
De gemeente Zaanstad kan dus wel ambtshalve, op aangeven van burgers initiatieven, tot aanwijzing overgaan, maar is dit niet verplicht.

Voor wijzigingen, (grootschalig)onderhoud en restauratie van een monument is meestal een omgevingsvergunning nodig. De omgevingsvergunning is opgenomen is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht.

Onder restauratie valt alles wat het normaal onderhoud, aan de binnen- en aan de buitenkant, te boven gaat. De omgevingsvergunning heeft verschillende losse vergunningen vervangen. Het is strafbaar als deze activiteiten zonder vergunning worden uitgevoerd. Een vergunning moet vooraf worden aangevraagd.

Een omgevingsvergunning vraagt u aan via het omgevingsloket online.

Als u, als monumenteigenaar, iets wilt opknappen of verbouwen en de werkzaamheden zijn niet vergunningvrij, houd dan rekening met de volgende aandachtspunten voordat u begint:

• Bij twijfel of iets wel of niet vergunningplichtig is, neem contact op met de gemeente.
• Raadpleeg de gemeente of in uw geval een bouwhistorisch rapport noodzakelijk is.

Omdat het om een monument gaat, wordt er bij de beoordeling van het plan rekening gehouden met de cultuurhistorische waarden van het monument. Afhankelijk van de omvang van de werkzaamheden kan het zijn dat een bouwhistorisch onderzoek noodzakelijk is. Dit rapport moet voldoen aan de richtlijnen van de rijksdienst voor cultureel erfgoed:

Erkende bouwhistorici vindt u hier: https://www.bouwhistorici.nl/ledenregister/

• Bereid u goed voor dmv het lezen van behulpzame websites:

• En het doornemen van de Restauratierichtlijnen Gemeente Zaanstad.pdf

• Stel een wijzigings- of restauratieplan op met een restauratiearchitect of een gespecialiseerd bouwkundige.
• Check of u aan alle indieningsvereisten voldoet. De basis indieningsvereisten staan omschreven in de Ministeriële regeling Omgevingsrecht (Mor)

• Na de voorbereiding dient u uw vergunningaanvraag in via het Omgevingsloket online.

Gemeente Zaanstad heeft restauratieve richtlijnen voor het behoud van de technische en monumentale kwaliteiten van beschermde monumenten. De richtlijnen zijn bedoeld als leidraad voor planontwikkeling, planbeoordeling en de uitvoering van de verbouwing- of restauratiewerkzaamheden. Dit document is geen complete restauratieve handleiding maar een beknopte leidraad voor veel voorkomende praktijkgevallen. De restauratieve richtlijnen zijn opgesteld vanuit een behoudtechnische optiek. Uitspraken over nieuwe toevoegingen of aanpassingen worden alleen gedaan zolang er geen historische onderdelen in het geding zijn en de wijzigingen technisch, fysisch en chemisch verenigbaar zijn met het monument.

Voor sommige activiteiten aan een rijks-, provinciaal of gemeentelijk monument is geen vergunning meer nodig.  Voor normaal onderhoud aan een monument is geen omgevingsvergunning vereist. Onder onderhoud wordt verstaan: het herstellen van een onderdeel van het beschermde monument waarbij de kleur, de materiaal, detaillering en afwerking niet gewijzigd wordt. Het volledig vervangen van een onderdeel is wel weer vergunningplichtig.

Bij vergunningvrije werkzaamheden aan een monument moet u denken aan:

• Overschilderen houtwerk in dezelfde kleur (zonder het hout kaal te halen)
• Plaatselijk metselwerk en/of voegwerk herstellen met dezelfde voeg en voegspecie (max 15% van een gevelvlak met een maximum van 20m2)
• Plaatselijk pleisterwerk herstellen (max 15% van een gevelvlak met een maximum van 20m2)
• Enkele slechte dakpannen vervangen
• Kozijnen, ramen en/of deuren plaatselijk herstellen of aanlassen
• Goten en regenpijpen herstellen of gedeeltelijk vervangen.

Ook inpandige veranderingen van onderdelen van het monument die geen monumentale waarde hebben zijn vergunningvrij. Bijvoorbeeld een moderne keuken of badkamer. Om te laten bepalen wat wel en niet monumentaal is in het interieur moet u contact opnemen met afdeling erfgoed.

Meer informatie over vergunningvrije werkzaamheden aan monumenten vind u hier:

•  Omgevingswet, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) 
• Vergunningvrij voor professionals RCE (https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/publicaties/2018/01/01/vergunningvrij)

Sinds 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van kracht.

Via het Omgevingsloket vraagt u een omgevingsvergunning voor werkzaamheden aan een monument aan.

Voor rijksmonumenten geldt dat voor uitgebreide werkzaamheden, sloop, reconstructie en herbestemming een uitgebreide procedure van kracht is met een termijn van 26 weken met een mogelijke verlenging van 6 weken.

Voor gemeentelijke monumenten en eenvoudiger ingrepen bij rijksmonumenten, waarbij het Rijk niet om advies hoeft te worden gevraagd, geldt een reguliere procedure van 8 weken met een mogelijke verlenging van 6 weken.

• Algemene vragen over vergunningen monumenten (proces, regelgevingen algemene vragen) Afdeling vergunningen. Indien al een omgevingsvergunningaanvraag loopt de casushouder
• Bij inhoudelijke vragen over het verbouwen van een monument kunt u contact opnemen met erfgoed@zaanstad.nl
• Vragen over toezicht bij monumenten tijdens de bouw, vragen over wijzigingen tov de vergunning etc.
  Afdeling Toezicht via de contactgegevens die in de beschikking zijn vermeld
• Bij constatering van overtredingen bij monumenten of vragen over lopende handhavingstrajecten
  Afdeling gebruikstoezicht

Ja dat kan. Het verduurzamen van monumenten is vaak goed mogelijk. Het is wel van belang dat de monumentale waarden daarbij niet geschaad worden. In de praktijk betekent dat maatwerk per gebouw en per ingreep. Meer informatie vindt u hier: https://www.degroenemenukaart.nl/nl/zaanstad/woonhuizen

Zie hier ook de toolkit duurzaam erfgoed: https://www.toolkitduurzaamerfgoed.nl/

• Gemeente Zaanstad heeft een subsidieregeling voor erfgoed.
  Deze subsidie is er voor:
• instandhouding van gemeentelijke monumenten
• herbestemmingsonderzoek
• bouwhistorisch onderzoek
• kerken
• molens
  Meer informatie over deze subsidieregeling en het aanvragen vindt u hieronder.
  https://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/Historie/Zaanstad/CVDR384373/CVDR384373_1.html
• Voor het verduurzamen van uw pand zijn ook subsidiemogelijkheden, meer informatie vind u hier:
  https://www.zaanstad.nl/mozard/!suite86.scherm0325?mVrg=7445&mNch=oxbyh5oh9j
• Voor rijksmonumenten en provinciale monumenten zijn ook financieringsmogelijkheden. Meer informatie hierover vind u op:www.monumenten.nl